ถ้ำพระยานคร เป็นถ้ำขนาดใหญ่บนเพดานถ้ำมีปล่องให้แสงสว่างลอดเข้ามาได้ จุดเด่นของถ้ำแห่งนี้ คือ "พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์" เป็นพลับพลาแบบจตุรมุข สร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 และเป็นฝีพระหัตถ์ของพระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าขจรจรัสวงศ์ ทรงสร้างขึ้นในกรุงเทพฯ แล้วส่งมาประกอบทีหลังโดยให้พระยาชลยุทธโยธินเป็นนายงานก่อสร้าง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จมายกช่อฟ้าด้วยพระองค์เอง ที่กำแพงหินด้านขวามีพระปรมาภิไธยย่อในรัชกาลที่ 5 และรัชกาลที่ 7 เป็นตัวหนังสือใหญ่สีขาวสะดุดตา พระที่นั่งคูหาคฤหาสน์นับเป็นจุดเด่นของถ้ำพระยานคร และเป็นตราประจำจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ในปัจจุบัน
การเดินทาง : จากหัวหินใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 4 ถนน เพชรเกษม ถึงสี่แยกปราณบุรี เลี้ยวซ้ายไปตามถนนสายปราณบุรี – ปากน้ำปราณและเลี้ยวขวาไปอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด เจอสี่แยกบ้างบางปู ให้เลี้ยวซ้ายเข้าบ้านบางปู ข้ามสะพานคลองบางปูถึงตีนเขาเทียน จากจุดนี้ท่านสามารถเดินข้ามเขาเทียนไปยังถ้ำพระยานครระยะทางประมาณ 500 เมตร หรือท่านใช้บริการเหมาเรือจากบ้านบางปูไปขึ้นเรือที่หาดแหลมศาลา ใช้เวลา 20 นาที จากนั้นเดินเท้าต่อขึ้นถ้ำพระยานคร
Phraya Nakhon Cave is a large cave on the ceiling with a opening allowing sunlight to go through the cave. The highlight of this cave is "Kareuhat Throne". It was built in the reign of King Rama V and it was workmanship of Princess Kajorn Charat Wong. It was created in Bangkok and then provided to Phraya Chonlayot Yothin to perform as a constructor. King Rama V came for the ceremony of mounting the gable-final with his own. On the right side of the stone wall, there are the signatures of King Rama V and King Rama VII. The letters are noticeably large and white. Kareuhat Throne is a landmark of Tham Phraya Nakhon and is the current Prachuap Khiri Khan Symbol.
Journey: From Hua Hin, take Highway No. 4, Petchkasem Road to Pranburi intersection. Turn left along the Pranburi-Pak Nam Pran road and turn right to Khao Sam Roi Yot National Park. Found some intersections in Bang Pu Turn left into Ban Bang Pu. Cross the Bang Pu Canal Bridge to the foot of Khao Thian. From this point, you can walk across Khao Thian to Phraya Nakhon Cave, a distance of about 500 meters, or you can use a chartered boat service from Ban Bang Pu to board a boat at Laem Sala Beach, taking 20 minutes, then continue on foot to Phraya Nakhon Cave.
